Oto jeden z kilku artykułów – rozdziałów tłumaczonych (z błogosławieństwem autorów) z książki „Bogowie Wnętrza” autorstwa Jean M. Williams i Zacharego Coxa, pary wiccan wywodzących się jeszcze z kowenu Geralda Gardnera. Wiccan, którzy od wielu lat pracują na rzecz rozwoju pogaństwa w Anglii, prowadząc grupy pogańskie i działając w PF. W swojej książce przedstawiają wybrane grecko-rzymskie i egipskie boginie i bogów, którzy w jakiś sposób są bliscy religii Wicca. Przy okazji prezentują ewokacje do wybranych bogów i bogiń – ewokacje, które były częścią programu przybliżania mitów pogańskich współczesnym poganom, a które mogą być użyte w osobistym rozwoju duchowym, odkrywaniu i zdobywaniu siły i mocy, a także jako części rytuału. Poniższy tekst przedstawia nam kilka przemyśleń i odczuć związanych z Boginią jako Wielką Matką, przedstawionych przy pomocy mitu o Demeter i Korze (mitu bardzo bliskiego sercu Wiccan) oraz zawiera podstawowe informacje na temat Misterium Eleuzyjskiego.
Magna Mater
Archetyp Wielkiej Bogini-Matki jest uniwersalny. Można ją odnaleźć w pogańskich religiach od starożytności po dzień dzisiejszy i we wszystkich częściach świata. Znana jest pod wieloma imionami, ale wszyscy rozpoznają ją jako Wielką Matkę. Dla niektórych jest kosmiczna: jako żeńskie twórcze źródło manifestującego się wszechświata – gwiazdy, słońce, i planety. Dla innych jest Matką Ziemią, źródłem życia na Ziemi. W tej kolekcji ewokacji wybraliśmy Nuit aby reprezentowała kosmiczną siłę żeńską; ewokacja Magna Mater wyraża cechy Matki Ziemi, ale w ostatniej części ewokacji rozpoznajemy, że życie samo w sobie pochodzi z kosmosu. Jako że podstawowe pierwiastki życia są obecne nawet w najdalszych gwiazdach, to potencjał życia istnieje wszędzie we wszechświecie. Wielka Matka jako Matka Ziemia jest dobrze przedstawiana przez grecką boginię Demeter, matkę Kory, Wiosennej Dziewicy, która zostaje Persefoną, żoną Hadesa i Królową Podziemia.
Demeter ofiarowała dar zboża rodzajowi ludzkiemu, nauczyła go uprawy i pasterstwa. Jej imię oznacza „Zbożową Matkę”. Podczas gdy Gaja to sama Ziemia, Demeter to urodzajna gleba na Ziemi. Jest boginią uprawianych łanów i zwierzęcych stad, pól pełnych złotego zboża, drzew i pnącz obwieszonych dojrzałymi owocami. Jej błogosławieństwem jest płodność wszystkich istot, ludzi i zwierząt, opieka nad młodymi i bogactwo oraz piękno kwiatów, zielonych łąk i płynących strumieni.
Nasze serca otwierają się do niej jak do własnej matki; czujemy się otoczeni wygodą, bezpieczeństwem, bezwarunkową miłością i hojnością dobrej matki. Odpowiadamy jej miłością i wdzięcznością za dobre rzeczy w życiu oraz docenianiem niesamowitego piękna tej planety, która jest naszym domem.
Ale Demeter traci swoją ukochaną córkę; Panna Wiosennych Kwiatów zostaje porwana przez Hadesa. Cierpienie i furia Demeter są przerażające, grożą życiu głodem i klęskami. Wreszcie zostaje ułagodzona kompromisowym rozwiązaniem uzgodnionym w obliczu Zeusa: Kora spędzi dziewięć miesięcy w roku z matką na Ziemi, a trzy miesiące w roku pod Ziemią z Hadesem jako Persefona, Królowa Podziemia.
W swoim cierpieniu Demeter podobno zaszyła się w Eleusis, jakieś 22 km od Aten i każdej jesieni, gdy Persefona odchodziła, Demeter powracała do Eleusis, aby czekać na powrót córki na wiosnę. Eleusis stało się głównym centrum jej kultu, a odbywające się dwa razy do roku Misteria Eleuzyjskie były sławne w greko–rzymskim świecie. Podobno pochodzą jeszcze z czasów mykeńskich około 1500 lat p. n. e. i trwały aż do rozpowszechnienia się Chrześcijaństwa.
Misteria Eleuzyjskie były odprawiane podczas siewu zboża w październiku i także w lutym, kiedy uśpione zboże zaczynało kiełkować i pojawiały się pierwsze zielone kiełki. Jesienne rytuały były jednak ważniejsze, zaś co pięć lat wielkie dziewięciodniowe święto miało miejsce we wrześniu, a w jego skład wchodziła procesyjna pielgrzymka z Aten do Eleusis.
Mimo że festiwale eleuzyjskie były świętami publicznymi, to jednak tylko inicjowani zostawali dopuszczeni do tajemniczych rytuałów w wielkiej świątyni Demeter. Inicjowani składali przysięgę, podczas której ślubowali, że nie zdradzą zawartości rytuałów, a przysięga ta była tak efektywna, że do dzisiaj nie znamy szczegółów. Wiadomo natomiast, że istniał stopień próbny i stopień pełnoprawnego inicjowanego, a pełnoprawni inicjowani mieli dostęp do głębszego poziomu tajemnicy.
Co do tego, co działo się podczas rytów, istnieje wiele spekulacji: wiadomo, że święte przedmioty były noszone w procesji z Eleusis do Aten i z powrotem, podejrzewa się, że były to najprawdopodobniej narzędzia rolnicze, które symbolizowały wielkie dary Demeter dla ludzi. Rytuały dla wszystkich inicjowanych najprawdopodobniej zawierały odegranie porwania Kory, gniew i cierpienie Demeter oraz jej poszukiwania i końcowy powrót córki przynoszący życie z powrotem na Ziemię. Rytuały wewnętrzne, tylko dla pełnych inicjowanych, mogły zawierać odegranie przez kapłana i kapłankę świętego zjednoczenia (Hieros Gamos) pomiędzy Demeter a Zeusem, które doprowadziło do narodzin Kory.
Esencją tajemnych rytuałów jest to, że są one tajemnicą – pozostają poza racjonalnym opisem i wytłumaczeniem. Być może moc przysięgi zachowania tajemnicy, jaką składali inicjowani, polegała na tym, że same rytuały, kiedy opisane osobie nieinicjowanej, wydawały się dosyć proste, podczas gdy doświadczenie ich było tak głębokie, że znajdowało się poza możliwością słownego opisu. Rytuały zawierały dni fizycznego, mentalnego i emocjonalnego przygotowania, włączając w to post. Inicjowani byli wpuszczani do wewnętrznych części świątyni, które zazwyczaj były odwiedzane tylko przez kapłanów i kapłanki. Wszystko miało na celu stworzenie wzniosłej, duchowej atmosfery, kontekstu, w którym rytuał miałby głęboko duchowy efekt.
Cały mit Demeter i Zeusa oraz Hadesa i Persefony związany jest z tajemnicą życia, śmierci i odrodzenia, bogactwa i srogości Natury oraz bogów. Inskrypcja znaleziona w Eleusis i komentarze napisane przez greckich pisarzy, którzy doświadczyli rytuałów wskazują, że wynikiem doświadczenia było intuicyjne zrozumienie tajemnicy życia i śmierci oraz zaakceptowanie własnej śmiertelności.
„Piękna prawdziwie jest Tajemnica dana nam przez błogosławionych bogów: śmierć dla śmiertelników nie jest już złem, ale błogosławieństwem’”
Inskrypcja znaleziona w Eleusis
„Potrójnie szczęśliwi są ci śmiertelnicy, którzy odchodzą do Hadesu, znając te rytuały, gdyż tylko oni zaznają tam prawdziwego życia; dla reszty wszystko będzie złem”
Sofokles
„Szczęśliwym jest ten, kto idzie do Podziemia, znając te rytuały; gdyż on zna koniec życia i wie, że jest to początek podarowany przez bogów”
Pindar
Historia Demeter i Persefony jest alegorią cyklów Natury. Wielka Matka przynosi swoje kwiaty i owoce w odpowiedniej porze roku. Jest cierpliwa i akceptuje czas wymagany przez naturalny proces gestacji i narodzin, czy to dziecka czy jakiejś idei. Do niej należy głęboka mądrość samego Życia.
Dla współczesnych pogan ten mit ma specjalną moc. Przypomina nam, że wydarzenia nie zawsze mogą być kontrolowane przez nas: znany nam cykl pór roku podlega wpływowi większych cyklów, o których niewiele wiemy, a które mogą być przerwane przez, wydawałoby się, przypadkowe zdarzenia. Klimaty ewoluują i zmieniają się, Ziemia nie trwa w spoczynku: trzęsienia, sztormy, powodzie, pożary lasu są naturalnymi zjawiskami. Wielka Matka Ziemia nie jest tylko matką ludzkości, ale całego życia na ziemi. Jest procesem – życiem samej planety.
Demeter dała specjalne dary człowiekowi – rolnictwo i pasterstwo – które doprowadziły do lepszego odżywiania się i do posiadania większej ilości wolnego czasu, który mógł zostać spożytkowany na innych czynnościach niż poszukiwanie jedzenia. To doprowadziło z kolei do zamieszkania w osiadłych grupach, rozwoju sztuki, rzemiosła i cywilizacji. Ludzie się rozmnożyli i zamieszkali wszystkie zakątki Ziemi. Proces ten przybrał zadziwiające tempo w czasie ostatnich dwóch wieków. W tym czasie, ludzka wiedza, technologia i komunikacja także skoczyły mocno do przodu. Podczas gdy wszystko to jest częścią procesu – życia planety, dzisiaj jest postrzegane jako odbywające się kosztem innych części tego samego procesu – życia.
W parze ze specjalnymi darami idą specjalne obowiązki. Nadszedł czas, aby ludzie stali się dorosłymi dziećmi Matki Ziemi, aby odłożyli na bok młodzieńczą nieodpowiedzialność oraz nieostrożną chciwość. Zapewne Wielka Matka płacze nad wyobcowaniem swoich ludzkich dzieci, nad zbezczeszczeniem, jakiego dokonaliśmy na jej polach i w lasach, nad jeziorami, rzekami i oceanami oraz wobec tego powietrza, którym oddycha.
Ale ludzkość jest częścią Natury, częścią ciała Wielkiej Matki. Możemy widzieć siebie jako tę jej część, która sięga w kierunku samoświadomości, w kierunku wyobraźni, wizji, intelektu, estetycznego doceniania – sięganie, które manifestuje się nie tylko w nauce i technologii ale i w poezji, filozofii, wspaniałej literaturze, prawach cywilizacyjnych i organizacji wielkich miast. Jest także wyrażone w sposobach, w jakich współpracujemy w resztą Natury; w rolnictwie, ogrodnictwie, pracy rezerwatów przyrody – w naszym przerażeniu, kiedy widzimy, jak skrzywdziliśmy Wielką Matkę i przy okazji samych siebie.
Poniższa ewokacja oddaje to, co uważamy za esencję Misterów Wielkiej Matki; to świętowanie Życia w całej jego cudownej różnorodności, wyrażenie miłości i wdzięczności, afirmacja nadziei i zaufania w przyszłość, zaakceptowanie naszego miejsca w cyklu życia, śmierci i odrodzenia. Przywołujemy jej nieokiełznaną hojność, jej miłość i opiekę oraz jej urodzajność w nas samych.
Magna Mater
Kadzidło: dyptam, styraks
Cześć Ci oddajemy Wielka Matko,
Królowo Kwiatów i Owocowania.
Ty, która zasiadasz na tronie pośród świętych gajów,
Ukryta w zielonych dolinach,
Gdzie ludzie wybudowali siedliska
Twoja szata mieni się zielenią letnich łąk
I błyszczy złotem dojrzewającego zboża
W prawicy dzierżysz diamentowe berło, które
Na zawsze odnawia Jasne Światło
Nawet w najciemniejszych zakątkach Ziemi
Korona twa z róży i wiciokrzewu utkana
Z fiołkami, pnączem i liśćmi dębu;
W twoim ciele uśpiona leży Tajemnica Przyszłości
Twój głos to głęboki dzwon rozbrzmiewający w Duszy Człowieka
będący Wołaniem Miłości.
Rozdaj dookoła Radość swoją
By całe życie uczestniczyć mogło w sakramencie rozkoszy
W tej Wiecznej Ekstazie
W pocałunku twojego kochanka, Pana Światła
Gdziekolwiek kwiat unosi swe oblicze do słońca
A owoc dojrzewa ciężki na drzew gałęziach
Gdziekolwiek głosy dzieci rozbrzmiewają w radości
Gdziekolwiek Działanie wyrasta na Glebie Miłości
Tam manifestuje się twa obecność łaskawa.
Poprzez stały rytm Ponadczasowego Tańca
Poprzez Radość Zjednoczenia
Przez zapach pieczonego chleba
I miodu smak słodki
Poprzez Tajemnice Życia
Wiecznie odnawiającego się w Łonie Wieczności
Wzywam Cię byś z nami była – tak w Ciele jak i w Duchu.