Współczesne pogaństwo często opisuje się raczej jako ścieżkę ortopraksyjną, a nie ortodoksyjną. Chodzi tu o wspólną praktykę, a nie wspólne wierzenia. Nie różnimy się w swoim podejściu od naszych pogańskich przodków.
“Wschód Słońca”, obraz autorstwa Fredrica Edwina Churcha. Źródło: WikiMedia.
„Poganie odprawiali rytuały, ale nie wyznawali żadnego credo ani doktryny […] Nie byli oddani żadnym objawionym wierzeniom w silnie chrześcijańskim pojęciu tego słowa. Nie namawiano ich do wiary […] żadna z pogańskich grup nigdy nie nazywała siebie „wiernymi”, ten termin pozostaje jednym z nielicznych sposobów na odróżnienie epitafiów żydowskich i chrześcijańskich od pogańskich”.
Robin Lane Fox, Pagans and Christians [“Poganie i chrześcijanie”], 1986, 31.
Będąc poganami, pracujemy ze wspólnymi symbolami i mitami. Każdy z nas interpretuje je w sposób głęboko osobisty i indywidualny, dzielimy jednak jeden niewerbalny „język”. Te symbole wywodzą się z zachodnich misteryjnych i magicznych tradycji, które mają dla nas znaczenie bez względu na to, czy określamy siebie jako poganie, chrześcijanie, wyznawcy judaizmu, muzułmanie, hinduiści czy buddyści, czy też przynależymy do jakiejkolwiek innej tradycji.
To archetypowe obrazy, które rezonują we wszystkich kulturach. Inspirują one naszą wyobraźnię, poruszają serce i stymulują umysł twórczy. Często symbole na pierwszy rzut oka proste – koło podzielone na cztery części, ankh, spirala, krąg – w pojedynczym wizualnym obrazie zawierają złożone idee, stanowiące nieskończone źródło nowych znaczeń i wglądu.
„Rozumiemy tylko taki sposób myślenia, który jest prostym równaniem […] Jednak poza nim istnieje myślenie w pradawnych obrazach, w symbolach starszych od historii ludzkości, które są nam przyrodzone od najwcześniejszych czasów i, żyjąc wiecznie, przetrwają one każde pokolenie, wciąż tworząc podłoże dla ludzkiej psychiki. Jeśli mamy przeżyć swoje życie w pełni, możemy tego dokonać tylko wtedy, gdy żyjemy w zgodzie z tymi symbolami; mądrość stanowi powrót do nich. Nie jest to ani kwestia wiary ani wiedzy, ale zgoda pomiędzy naszym umysłem myślącym a pierwotnymi obrazami nieświadomości […]”.
Carl G. Jung, The Stages of Life [“Fazy życia”], 1930/1, para. 794.
Słońce w zenicie
Podczas rytuałów z okazji przesilenia letniego, w czasie, gdy słońce znajduje się w pełni swych sił, pracujemy z symbolami, które odzwierciedlają słońce oraz jego pozycję, jako siłę wiodącą na niebie. Używamy obrazów takich jak słoneczny król i słoneczna królowa, które w naszym indywidualnym życiu odnoszą się do tego czasu, gdy sami jesteśmy w zenicie, gdy odnosimy sukcesy, posiadamy moc i osiągnięcia. Jednakże, podczas gdy święto Środka Lata celebruje zenit, wskazuje ono także to nadchodzący upadek. Czasami zawiera się on w walce między królem słońca a jego rywalem, władcą ciemności. Światło zwycięża nad Mrokiem, ale tylko na pewien czas. Podczas tej walki Światło zostaje śmiertelnie ranne i w swoim czasie rana ta będzie wiodła do jego wycofania.
Co odkrywamy, medytując nad tymi symbolami? Możemy dotrzeć do przesłania, które mówi, że jakkolwiek silni i potężni byśmy nie byli, przyjdzie dla nas czas upadku i zmierzenia się z nieuchronnością śmierci. Możemy się nauczyć, że nie ma takiej mocy, której nie można w końcu powstrzymać, że wola by rządzić może trwać tylko przez pewien czas, że pozycja materialna i dobra doczesne są przejściowe. Pewnego dnia wszystko to przeminie, wszystko się zmieni.
Mit o feniksie
Symbole działają, ponieważ stymulują nasz umysł. Stanowią tajemnicę i posiadają wiele znaczeń. Z trudem próbujemy je zrozumieć. Ludzki umysł dawał komunikaty dotyczące naszych najgłębszych tęsknot i duchowych dążeń w formie wizualnej na długo, zanim rozwinęliśmy skomplikowane języki.
Feniks jest archetypicznym obrazem związanym ze słońcem. Pojawia się w wielu różnych kulturach, a narosła wokół niego mitologia różni się, choć wszystkie opowieści są zgodne co do tego, że jest to ptak rzadki, wspaniały, magiczny i oznaczający wielka zmianę. Od czasów starożytnej Grecji mit mówi, że feniks to legendarny ptak z pięknymi piórami, przypominającymi ogień. Mieszka w Arabii obok zimnej studni. Każdego ranka, gdy wstaje słońce, tuż po świcie, feniks obmywa się w zimnej, czystej wodzie ze studni i śpiewa tak piękną i cudowną pieśń, że Bóg Słońca zatrzymuje swój rydwan, by móc jej posłuchać.
Feniks wciąż się odradza i żyje przez tysiąclecia. Co pięćset lat uwija sobie gniazdo z gałązek cynamonu, które zapalają się i spalają go na popiół. Z tego popiołu rodzi się nowy feniks. Nowa inkarnacja zawija popioły starego ciała w jajo stworzone z mirry i leci do Egipskiego Miasta Słońca, znanego jako Heliopolis albo On, gdzie feniks zostawia jajo jako ofiarę na ołtarzu Boga Słońca Ra.
Jakie znaczenie niesie w sobie ten mit?
Na słonecznego króla Środka Lata można patrzeć jak na reprezentanta ego w swoim dominującym miejscu w osobowości. W pierwszej połowie życia musimy ustanowić silne poczucie tego, kim jesteśmy tak, abyśmy mogli funkcjonować w świecie i spełniać swoje dorosłe obowiązki takie jak zarabianie na życie i tworzenie relacji. W drugiej połowie życia musimy sobie odpuścić i iść dalej. Nie będziemy w stanie na wieczność przylec do osiągnięć materialnych. Zamiast skupiać się na robieniu wciąż tego samego, możemy dojrzeć i rozwinąć się na inne sposoby.
Nie można całkowicie porzucić kwestii materialnych na rzecz duchowości, ale można pozwolić sobie zaangażować więcej energii w świat wewnętrzny oraz we wzmacnianie i rozwijanie jeszcze głębszej relacji z wymiarem transcendentnym – tymi wartościami oraz doświadczeniami, które są wieczne i wytrzymałe. Możemy zmierzać do tego, by prowadzić swoje życie w sposób zgodny z wartościami, które są najbliższe źródło ludzkich doświadczeń – naszym zmaganiom w celu zjednoczenia ze świadomością, która nas przekracza, ze świadomością, która jest Boska.
W drugiej połowie ludzkiego życia siła fizyczna słabnie, ale nasza siła duchowa może wzrosnąć. Jedna połowa klepsydry się wyczerpuje, a druga napełnia. Aby osiągnąć coś takiego, być może będziemy musieli zamienić swoje ambicje materialne na cele duchowe, które mogą rozciągnąć naszą najgłębszą jaźń i pomóc nam nadal dzielić się z innymi oraz realizować w pełni swój ludzki potencjał. Tę ofiarę sugerują mity przesilenia letniego – słoneczny król zostaje ranny, a jego energia i siła muszą zwrócić się do wewnątrz, by go uzdrowić, zanim on będzie mógł uzdrowić świat.
Feniks to symbol siły twórczej. Odtwarza on samego siebie z ognia, z ognia własnej energii tworzy się nowy feniks. Przesłanie Środka Lata dotyczy nadania mocy oraz naszej zdolności do przemiany samych siebie. To przesłanie dotyczące duchowej dojrzałości – żaden nauczyciel, guru, kapłanka ani kapłan nie mogą dokonać tej przemiany za nas. To transformacja, której nie osiągnie się, jeśli nie jest się w stanie dać odejść starej jaźni, przeszłości, tak, aby stworzyć drogę dla przyszłości. Feniks ofiaruje samego siebie samemu sobie i odradza się, z popiołów pozostałych po ogniu wylatuje nowy feniks, Gwiazda Poranna Ra.
Referencje:
Crowley, Vivianne. 2000. Carl Jung: Journey of transformation – an illustrated biography [“Carl Jung: Podróż transformacji – ilustrowana biografia”]. Wheaton, Illinois: Quest.
—. 1994. Phoenix from the flame: Living as a Pagan in the 21st century [“Feniks z popiołów: Będąc poganinem w XXI wieku”. London: Thorsons/HarperCollins.
Jung, Carl G. 1930/1. The Stages of Life. Vol. 8, in The Collected Works of C.G. Jung, Vol. 8, The Structure and Dynamics of the Psyche [“Fazy Życia, tom 8, w: Zbiorowe prace C.G. Junga, tom 8, Struktura i Dynamika Psychiki”]., by Carl G. Jung. 1969 ed., pierwsze wydanie: 1960. London: Routledge & Kegan Paul.
Lane Fox, Robin. 1986. Pagans and Christians: In the Mediterranean World from the Second Century AD to the Conversion of Constantine [“Poganie i chreścijanie. W świecie śródziemnomorskim od drugiego wieku naszej ery do konwersji Konstantyna”]. London: Penguin.
Rysunek Feniksa, własność Vivianne Crowley