„Spojrzałem i zobaczyłem: przed nią, wynurzone z niewidocznego niebiańskiego zwierciadła, stało jej własne odbicie, a obok niego forma wspaniałej piękności. Zadrżała i bezradnie opadła na podłogę.
Znała tę, którą Bóg chciał, by była i tę drugą, którą sama stworzyła.”
― George MacDonald, Lilith
Ona – Demon, Ona – żona Samaela, Ona – pierwsza żona Adama, Ona – Bogini. Jej imię to Lilith, Belit-ili lub Belili, Baalat lub Lillake w Sumerze i Babilonie. Tajemnicza, znienawidzona, uwielbiana, przerażająca, pociągająca, ladacznica, żona, morderczyni, kochanka, potężna, wyklęta, wolna, prześladowana, zniewolona, nieposkromiona – niezdefiniowana. Królowa Zemargat i Sheba, królowa nocy, królowa czarownic – mimo usilnych prób opanowania jej – to ona decyduje, kim być. A życiorys ma bardzo ciekawy. Od bogini do demona do bogini – zrobiła zawrotną karierę obejmującą cztery tysiące lat. Cztery tysiące lat wypełnionych strachem i pożądaniem. Cztery tysiące lat silnej wiary i niezmienionych prawie praktyk, łączących starożytnego Sumeryjczyka z Chasydem z końca XIX wieku. Od dawna związana blisko z czarownicami, dzisiaj Lilith staje się także potężnym symbolem kobiecego wyzwolenia. ONA.
Nocny Demon Sumeru i Mezopotamii
W czasach, gdy ziemia ciągle była bardzo młoda i jeszcze nie do końca uformowana, na brzegach Eufratu posadzono drzewo Hullupu, wierzbę. U jego podnóża swoją norę zbudował smok, a pomiędzy konarami gniazdo uwił ptak Zu i tam opiekował się swoimi młodymi. Wnętrze starożytnej wierzby było domostwem Lilith. Według sumeryjskiego poematu z roku około 2000 p.n.e., Gilgamesz zabił smoka, przepędził ptaka w góry, a Lilith na pustynię. Zrobił to, mimo że według 400 lat starszej listy sumeryjskich królów, Gilgamesz był z Lilith spokrewniony. Ojcem Gilgamesza był bowiem demonem Lillu – jeden z czterech demonów należących do klasy wampirów lub sukkubów. Trzy pozostałe demony to Lilitu lub Lilith – potężny żeński Demon, Ardat Lili – pomocnica Lilith, która odwiedzała mężczyzn w nocy, a potem rodziła im upiorne dzieci oraz Irdu Lili, męski pomocnik, który odwiedzał nocą kobiety. Podobno demony te oryginalnie były demonami burzy, ale błąd w tłumaczeniu sprawił, że stały się demonami nocy. A może zadecydowało przeznaczenie?
Sumerowie wierzyli, że Lilith była demonem „ladacznicą” i wampirem, że wybierała sobie kochanków, a potem ich niszczyła. Nigdy nie dawała im całkowitej satysfakcji, ale także nie pozwalała im odejść. Z jednej strony nie mogła mieć dzieci ani produkować mleka, z drugiej – była matką zastępów demonów. Bawiła dzieci i jednocześnie je zabijała. Była kimś, kto wzbudzał pożądanie, gdy przychodziła nocą, i strach, gdy groziła chorobami i śmiercią potomstwa. Według niektórych teorii jej imię w języku sumeryjskim oznacza „Piękną pannę”, ale jest też bardzo prawdopodobne, że pochodzi od Lil – wiatr, oddech, duch. W języku hebrajskim Lilith to „Kobieta Nocy”. Istnieją przesłanki, że zanim Lilith stała się nocnym demonem, była jedną z sił biorących udział w akcie stworzenia. Być może to ona przynosiła boski oddech i tchnęła życie.
Lilith ukazywała się mieszkańcom Sumeru jako piękna, ale jednocześnie straszna postać. Szczupła, wiotka, proporcjonalnie zbudowana, piękna i naga, posiadała skrzydła i sowie łapy zamiast stóp. Na tablicy sumeryjskiej z 2000 r. p.n.e. widoczna jest w nakryciu głowy przystrojonym w kilka par rogów. Stoi na lwich grzbietach, w otoczeniu sów, a w dłoniach trzyma pierścień lub zapętlony sznur oraz różdżkę – taka ikonografia wskazuje na status dużo wyższy niż zwyczajnego demona. Być może pokazuje drugie oblicze Lilith – postać potężnej bogini – władczyni nocy. Wydaje się, że te dwa oblicza Lilith dominują jej życiorys. Mimo, że z biegiem lat jej obraz ewoluował, te dwa aspekty przeplatają się niezmiennie wszędzie, gdzie Lilith sie pojawia. W VII wieku p.n.e Lilith przedstawiana jest jako uskrzydlony Sfinks, ale na tablicy znalezionej w Arslan Tash w Syrii w jej obraz wkomponowano zaklęcie mające chronić kobiety podczas porodu, a na jej ciele widnieje napis „Ty, która latasz w ciemnej komnacie, odejdź o Lili”.
Lilith w Biblii
Biblia nie słynie z dawania miejsca na swoich kartach postaciom żeńskim, a Lilith wspomniana jest tam tylko raz, gdy Izajasz opisuje dzień zemsty Jahwe, gdy bóg niszczy ziemię i obraca wszystko w pustynię:
Zdziczałe psy spotkają się z hienami
I kozły będą się przyzywać wzajemnie
Co więcej tam Lilith przycupnie
I znajdzie sobie zacisze na spoczynek.
Księga Izajasza, 34:14
Fragment ten przypomina o ucieczce Lilith na pustynie po ataku Gligamesza i wskazuje na jej bardziej demoniczny aspekt. Twórcy Biblii nie chcieli propagować wiedzy o Lilith. Była im nie na rękę. Być może jednak w biblijnym micie stworzenia istnieje także odnośnik do drugiego aspektu Lilith, chociaż jej imię nie jest podane. Według mitu z Księgi Rodzaju życie wyłania się z bezkresnego oceanu, ponad którym zalegają ciemności: noc (layl), której Lilith mogła być władczynią – demonem–boginią i ponad którą wieje wiatr o wielkich skrzydłach: Lil. Chociaż imię Lilith się tam nie pojawia – pojawia się słowo Ruach oznaczające to samo, co Lil w języku sumeryjskim: wiatr, oddech, duch. I wyraźnie mowa o zalegającej nad wodami nocy, domenie Lilith. Być może Lilith jest tą, która była z nami na początku i tą, która będzie z nami na końcu.
Bogini – Demon Hebrajczyków
Dla Hebrajczyków Lilith była jedną z najważniejszych mitologicznych postaci i to z ich talmudycznych i kabalistycznych ksiąg możemy dowiedzieć się o niej najwięcej. Problem w tym, że wielu teologów przedstawiało różne wersje, domysły i tezy związane z pochodzeniem oraz rolą Lilith i czasami trudno wyłonić z nich spójny obraz. Wszystko komplikuje się jeszcze bardziej, gdy weźmiemy pod uwagę, że demonów zwanych Lilith mogło być bardzo dużo. Z inkantacji wypisanych na tysiącach rytualnych miseczek w Babilonie, Lewancie, a nawet Persji, wynika, że nie tylko wiele było Lilith, a także wielu Lilinów, męskich demonów.
Badając narodziny Lilith, kabaliści stworzyli kilka różnych wersji. Jedna z nich mówi, że Lilith została stworzona wraz z iluminarami, gdy bóg powiedział – „Niech stanie się światło”, w pierwszym dniu stworzenia, i jest bardziej emanacją niż tworem boskim. Mit opowiada, że kiedy Bóg stworzył słońce i księżyc, oba ciała świeciły tak samo jasno i silnie. Były mocno połączone, ale ich związek nie był łatwy – nie mogły dojść do porozumienia. Słońce nie chciało, by dużo mniejszy księżyc świecił równie jasno. Bóg kazał więc księżycowi zblednąć i zabrał mu część światła, przywołał z „lewej strony ciemności” żeński księżyc, skąpany w płomieniach ognistego światła i wydobył z niego esencję księżycowej poświaty. Z tego zabranego światła powstała właśnie Lilith. Słońce było męskie i stanowiło luminara wysokiego, żeński księżyc stał się luminarem niższym. Wysoki luminar został związany ze światłem, niższy z ogniem i tak księżyc i ogień zostały powiązane w osobie Lilith, która od pasa w górę ma ciało pięknej kobiety, a od pasa w dół stoi w płomieniach.
Według innej teorii Lilith została stworzona lub wyodrębniona z boskości dopiero piątego dnia i była tą, przy pomocy której Bóg zapełnił wody żyjącymi stworzeniami. Ta wersja pasuje do opisanego powyżej mitu stworzenia zawartego w Biblii. Już od momentu narodzin Lilith miała manifestować swój popęd seksualny i potrzebę łączenia się z męskimi partnerami. Nieposłuszna Bogu latała po przestworzach w poszukiwaniu kochanków, aż spotkała otaczające boski tron cherubiny i połączyła się z nimi. Nie trzeba tłumaczyć, że cherubów w spokoju zostawić nie chciała. Została odseparowana od nich na siłę dopiero, gdy Bóg stworzył Adama i potrzebował jej pomocy.
Inne wersje wskazują ostatni dzień stworzenia jako dzień narodzin Lilith – dzień, w którym powstał także Adam. Niektóre z nich przekonują, że podobnie jak Adam, Lilith została ulepiona z ziemi, inne, zapewniają, że z mułu i błota i dlatego stała się złym duchem.
Żona Samaela
Historia Lilith i Samaela wiąże się z przekonaniem, że Lilith nie została stworzona przez Boga, ale że istniała od zawsze jako jego aspekt i to z niego się wyodrębniła w emanacji Gebury, jako ta, która karze i niszczy wszystko to, co nie zdaje egzaminu. Proces wyodrębnienia został w niej opisany przy pomocy poniższej wizualizacji:
„Tajemnica tajemnic: z potęgi blasku południa Izaaka (Gebura), z osadów wina, wyłoniła się spleciona w uścisku para latorośli, zarówno męska jak i żeńska. Czerwoni jak róże, rozrastać się poczęli w różne kierunki i ścieżki. Męska latorośl zwana jest Samaelem i zawsze zawiera w sobie swój żeński odpowiednik – Lilith. Tak jak po stronie świętości, tak i po drugiej stronie (zła): męskość i żeńskość są ze sobą powiązane i w sobie zawarte. Kobieta Samalea zwana jest Wężem, Ladacznicą, Końcem Ciała i Końcem Dni”
We wcześniejszych od Zohar pismach kabalistycznych bracia Hacohen przytaczają trochę inna wersję wyodrębnienia się Lilith i Samaela z boskości. Według nich Lilith i Samael (anioł Szatan, Inny Bóg) są emanacją wyłaniającą się spod Tronu Chwały w androgenicznej postaci o podwójnej twarzy – hermafrodyty stworzonej na obraz i podobieństwo boga. by odzwierciedlać poniżej to, co znajduje się powyżej (Jak na górze, tak na dole).
Według podań Lilith zostaje pierwszą i najważniejszą z żon Samaela. Oprócz niej, Samael dzieli łoże jeszcze z Naamah, Igrath i Mahalat. Wszystkie są demonami i każda z nich posiada zastępy posłusznych jej, niezliczonych pomniejszych demonów. Każda z żon Samaela staje się też królową jednej nocy: bądź to w czasie przesilenia lub równonocy – władają od zachodu do wschodu słońca. W te noce razem ze swoimi zastępami demonów schodzą się, by świętować na szczytach Gór Ciemności. Każda z tych czterech żon rządzi też jednym z czterech królestw należących do Samaela.
Lilith zostaje żoną Samaela dzięki „Ślepemu Smokowi” lub „Smokowi Morza” – być może mamy tu odniesienie do dużo starszej Bogini Tiamat, ale związkowi temu nie jest dane przetrwać w szczęściu i miłości. Mamy tu do czynienia z małżeństwem zwanym quaternion, poczwórnym związkiem: Shekiny i Boga na wysokościach i ich niskim odpowiednikiem Samaela i Lilith. Jak potem zobaczymy, te dwie pary są ze sobą mocno powiązane. Bojąc się, że Lilith i Samael zapełnią świat swym demonicznym potomstwem, Bóg kazał wykastrować Samaela, a według innych podań sprawił, że Lilith stała się niepłodna. W XVII wieku proces ten opisano za pomocą matafory ukazującej poskromienie i zabicie Lewiatana. Mimo tego, Lilith i Samael pozostają związani ze sobą na wieki.
Lilith, Adam i Ewa
Po raz pierwszy Lilith spotyka Adama gdy pomaga w akcie jego stworzenia. Czy to oderwana siłą od cherubów czy wywołana z Wielkiej Otchłani, którą zamieszkiwała, Lilith przybywa na boskie wezwanie, by pomóc w ożywieniu Adama, gdy ten, w pełni uformowany, ale jeszcze bez ducha i duszy, leży martwy na ziemi. Co dzieje się dalej? Także tutaj mamy dwie sprzeczne ze sobą wersje wydarzeń. Według pierwszej Lilith chciała połączyć się z ciałem Adama tak, jak wcześniej z ciałami cherubów, lecz jej zamiary zostały pokrzyżowane, gdy u boku Adama zobaczyła Ewę. Ewa miała być tak piękna, że jej uroda odzwierciedlała boskość i od razu widać było, że wraz z Adamem tworzą całość, z którą Lilith nie mogła się zmierzyć. Uciekła więc z powrotem do cherubów, ale bramy niebios okazały się dla niej zamknięte. W ten sposób została wypędzona i zesłana w morskie odmęty.
Druga wersja mówi, że Lilith, na prośbę Boga, zstąpiła w postaci chmury i przeniknęła do wnętrza Adama, co pozwoliło tchnąć w niego życie. W ten sposób stała się żeńską częścią Adama, lecz bóg postanowił ich jednak rozłączyć. Po rozdzieleniu ich na dwie osobne postacie Lilith uciekła do Morskich Miast. Ta ostatnia teoria wpisuje się w hipotezę, ze Lilith była ważnym elementem procesu stworzenia i że bez niej życie na ziemi nie byłoby możliwe. W tej roli Lilith staje się boginią, a występowanie pod postacią chmury przypomina też wyobrażenia Shekhiny, żeńskiej boskości, bogini Kabały, która widziana była jako boska obecność i łącznik pomiędzy ludźmi a bogami. Ona także występowała pod postacią chmury – a w najbardziej znanym micie – unosiła się nad arką przymierza.
Jeszcze inna wersja opowiada, że Lilith sama nie chciała zostać z Adamem jako, że nie podobała się jej drugorzędna rola, jaką przypisał jej pierwszy człowiek i Bóg. Nie czuła się gorsza od Adama i uważała, że oboje są sobie równi. Gdy Adam chciał sobie ją seksualnie podporządkować wykrzyknęła: „Czemuż mam leżeć pod tobą?!”. Gdy zrozumiała, że Adam stara się narzucić jej swoją wolę i swoją seksualność wymówiła boskie imię i wzleciała na swoich skrzydłach ku Morskim Miastom, wolna, by oddać się seksualnym przygodom. Fakt, że znała tajemne imię boga świadczyć może o tym, że musiała już wtedy być potężną boginią, jedną z boskich emanacji. Bóg wysłał za nią trzech aniołów: Senoya, Sansenoya i Semangelofa z wiadomością, że chce, aby wróciła, ale ona znowu go nie posłuchała. Po jej odmowie, aniołowie postanowili nastraszyć, że utopią ją w morzu, jednak udało się jej ich przekonać, by tego nie robili.
Po ucieczce Lilith Adam został sam. Doszedł do wniosku, że sobie nie poradzi i prosił boga o nową, tym razem posłuszną partnerkę. Bóg postanowił dać mu Ewę. Wszyscy wiemy, jak skończyła się ich historia. Lilith w postaci węża namawia Ewę do zjedzenia owocu z Drzewa Poznania dobra i zła, wyznając, że będą wtedy wiedzieć tyle, ile sam Bóg. Czyżby Lilith wcześniej już zjadła taki owoc, skoro znała imię Boga? Ewa i Adam zjadają owoc i zaczynają być świadomi swojej pozycji. Bóg za karę wyrzuca ich z raju i każe żyć w cierpieniu – zapewne jest to wyraz jego wielkiej miłości. Po tym jak Ewa ma już dwóch synów, Adam postanawia odpokutować swój grzech poprzez post i wstrzemięźliwość seksualną, która trwa następne 130 lat. Gdy Adam odrzuca posłuszną Ewę, powraca do niego nieposłuszna Lilith. I tak, przez następne 130 lat co noc Adam i Lilith, jako sukkuby, oddają się nocnym igraszkom. Lilith romansowała także z Kainem, który był synem Ewy i Samaela (Szatana) Owocem tych dwóch związków były niezliczone demony i złe duchy. Zrodzone z tych związków demony mogły się z kolei rozmnażać między sobą.
Uwodzicielka i Morderczyni
Gdy przybywało na świecie demonów, ludzie także się rodzili i przez następne tysiące lat Lilith zajmowała się głownie uwodzeniem nowych mężczyzn oraz mordowaniem dzieci. Zohar opowiada, że spontaniczne erekcje i wytryski nocne to jej sprawka.
„buszuje nocami, przemieszcza się po całym świecie i zabawia z mężczyznami, powodując wytrysk ich nasienia. Gdziekolwiek mężczyzna śpi sam w domu, tam Lilith go odwiedza, łapie go i przyczepia się do niego w pożądaniu. Rodzi z niego dzieci i jednocześnie powoduje w nim chorobę, a on nawet o tym nie wie. I wszystko to dzieje się, gdy księżyca ubywa”.
Czasami Lilith uwodziła mężczyzn także na jawie. Uwiedziony mężczyzna zakochiwał się w pięknej dziewczynie, która szybko zamieniała się w okrutną, wściekłą furię i zabijała kochanka. By uwodzić na jawie, Lilith przybierała postać pięknych kobiet o długich czerwonych włosach, białej cerze, nienaturalnie czerwonych ustach i słodkim głosie. Stroiła się w ornamenty i ubierała w szkarłatne szaty niczym ladacznica i czekała na podróżników przy skrzyżowaniach trzech dróg. Napotykanym mężczyznom ofiarowywała wino i pocałunki, a oni tracili zmysły i nie widzieli świata poza nią. Gdy zasnęli, zostawiała ich samych, by wzbić się do niebios i się ich wyprzeć, po czym wracała do śpiącego kochanka. Gdy ten budził się, myśląc, że znowu będą się zabawiać, Lilith ukazywała mu się w zupełnie innej formie. Zdejmowała ornamenty i zmieniała się w przerażającą, budzącą postrach postać, obleczoną w piekielne płomienie i trzymająca w ręku miecz, którym zabijała kochanka.
Kabaliści pisali, że Lilith jest zawsze obecna w fałdach pościeli, wszędzie tam, gdzie zapanuje pozamałżeńskie pożądanie albo nawet dzika żądza między małżonkami. Bogobojni Żydzi posiadali modlitwy, które trzeba było odmawiać przed stosunkiem płciowym, by odegnać Lilith, aby dziecko, które mogło zostać wtedy poczęte, było czyste. Dzieci poczęte podczas obecności Lilith, jako nieczyste i złe dusze, należały do niej i mogły być przez nią zamordowane.
Ale nie wszyscy bali się Lilith i nie wszyscy chcieli odpędzać sukkuby. Byli tacy, którzy chcieli je przywoływać, marzyli, by Lilith lub jedna z jej żeńskich demonów stała się ich kochanką. Dla takich mężczyzn istniały magiczne formuły, które trzeba było odmawiać albo w wigilię niedzieli albo w wigilię środy. W tym celu oczyszczano pokój kadzidłem z aloesu, sprzątano i zakładano czystą, białą świeżą pościel, a potem recytowano:
„Wzywam Cię, Igrath bath Mahalath, Królowo Demonów, o wielkim, potężnym i straszliwym imieniu, przez imiona twych świętych aniołów, przez imię Bilara bohaterskiego, Króla Demonów, byś przysłała do mnie X, córę Y, piękną pannę spomiędzy sług cię wyznających, których liczba jest jak liczba dni w roku, i przez imię Matatron i Sandalphon, AAA NNN SSS”
(radzimy nie próbować tego w domu)
Kiedy Lilith nie uwodzi mężczyzn, występuje jako karcicielka tych, którzy na kare zasługują i niszczyciel tego, co zasługuje na zniszczenie. Czasami zabija dzieci poczęte w nieodpowiedni sposób, bez czystości małżeńskiej i przy zbyt dużym pożądaniu. Zabija poprzez zespolenie się z duszami dzieci, bawiąc się z nimi i czyniąc je szczęśliwymi. Często
robi to w nocy, podczas snu. Na szczęście są jeszcze Senoy, Sansenoy i Semangelof. Ci sami aniołowie, których bóg wysłał, by przyprowadzili Lilith z powrotem po jej ucieczce od Adama. Wtedy grozili Lilith śmiercią, na co ona zagroziła, że jeśli ją ukarzą, sama zacznie zabijać noworodki. Aniołowie zgodzili się jej nie karać, jeśli przysięgnie, że nie skrzywdzi żadnego dziecka chronionego amuletem, na którym widnieją ich imiona. Nawet, jeśli jakieś dziecko nie było chronione amuletem, a Lilith chciała je zabrać, aniołowie przybywali, by uratować je albo przynajmniej jego duszę. Mit Lilith jako morderczyni dzieci przetrwał aż do XIX wieku, musiał więc być bardzo silny i do wtedy jeszcze, by uchronić matkę i dziecko przed Lilith, używano amuletów, magicznych sigili, pieczęci Króla Salomona i różnych inkantacji. W archeologicznych zbiorach Babilonu, Lewantu, a nawet Persji istnieje tysiące miseczek rytualnych używanych przez zwykłych ludzi z wypisanymi na nich zaklęciami, a nawet całymi rytuałami mającymi odegnać Lilith i chronić przed nią. Niektóre z nich posiadają nawet wizerunki Lilith – nagiej, bardzo seksualnej kobiety ze skrzydłami.
Bogini
Aby zamotać, a może uprościć historię Lilith, w XIII wieku kabaliści podzielili ją na dwie różne postacie: Lilith Starszą i Młodszą. Starsza Lilith to ta, która narodziła się wraz z Samaelem i została jego żoną. Bogini, emanacja boskości, która oprócz negatywnych powiązań miała też pozytywne – mogła pomóc tym, których lubiła w dostaniu się do nieba, a nawet w wykształceniu mistycznych umiejętności. Niektórzy mistycy uważali, że wraz z Samaelem, Lilith jest Drzewem Wiedzy: Dobra i Zła. Lilith Młodsza była natomiast córką innej pary demonów: Quaftzefoni i Mehetabel. Została żoną Ashmodai, ale romansowała także z Samaelem, więc trudno się dziwić, że była skłócona z Lilith Starszą. Być może to ona została żoną Adama, gdyż stanowiła (Isaak Luria) zewnętrzną powłokę Ewy – jej złą, diabelską część. Czasami te dwie Lilith zlewają się znowu w jedną i ciężko powiedzieć, która jest odpowiedzialna za co. Jedna i druga Lilith mogła być zarówno demonem jak i aniołem. To okoliczności sprawiały, czy przyjmowały formę reprezentującą dobro czy zło. Z biegiem czasu jasnym się stało, że Lilith jest też aspektem Shekhiny, bogini Kabały, przeciwieństwem aspektu Dobrej Matki i Królowej reprezentowanego przez Matronit. Lilith jest Ciemną Matką i Niewolnicą.
To właśnie jako bogini niewolnica Lilith odnosi największy sukces swojej kariery. Podczas zniszczenia świątyni w Jeruzalem, kiedy lud Izraela został wygnany, Shekhina – w swoim aspekcie Matki (Matronit) także udała się na banicję. Bóg wtedy wziął sobie niewolnicę do łoża i tak Lilith została żoną Boga oraz królową Ziemi Świętej. Role sie odwróciły – matka stała się niewolnicą, niewolnica – matką. Dobra Bogini zamieniła się miejscami ze swoim mrocznym aspektem, a sam Bóg został poniekąd zdegradowany. Według wcześniejszych kabalistów ten sam rodzaj upadku i rozdzielenia się ludzi od boskości zachodzi już w pierwszych dni stworzenia, to już wtedy doszło do wymiany żon: gdy Bóg został uwiedziony przez Lilith, a Samael posiadł Shekhinę. Podania mówią, że Bóg związany będzie z Lilith aż do nadejścia Mesjasza.
Powiązanie Lilith z Matronit jako dwóch aspektów – ciemnego i jasnego – bogini Shekhiny staje się jasne, gdy podsumujemy ich życiorysy. Matronit to dobra żona, bogobojna, posłuszna, obowiązkowa, poważna – święta. Lilith jest nieposłuszna, nieposkromiona, dzika, pełna pożądania i seksu, nie można się jej oprzeć. Lilith jest atrakcyjna i zmysłowa, podczas gdy Matronit jest surowa i zdystansowana. Nie mniej jednak obie posiadają zarówno aspekt tworzenia jak i niszczenia życia. Matronit daje życie czystym duszom, Lilith daje życie demonom. Jako bogini wojny Matroit zabija, podczas gdy Lilith zabija w szczęściu i uniesieniu – głównie we śnie. Obie rodzą się jako emanacje boskości =, obie stają się królowymi: Matronit Izraela, Lilith Sheba i Zemargad, ale w którymś momencie wymieniają się rolami. Obie są żonami boga: Matronnit Jahwe, Lilith Samaela – ale w którymś momencie wymieniają się mężami. Są uzupełniającymi się przeciwnościami. Zwracają nam uwagę, że ten sam akt może być widziany jako święty i jako nieczysty. Stanowią dwa ostrza obosiecznego boskiego miecza. Lilith przynosi „to, co na górze” do „tego, co na dole”: zostaje żoną Adama i Kaina. Staje się przeciwieństwem Ewy. Obie boginie potrafią odwiedzać samotnych mężczyzn w nocy i wskazują na bliskie więzy między religią a seksualnością. Obie podzielone zostały na wyższe i niższe aspekty.
I wreszcie – Czarownica
Matka Natura, Wielka Matka a wraz z nią cały świat i my, ludzie – wszyscy posiadamy ciemną stronę. Żyjemy pomiędzy światłem i ciemnością. W cieniu poznajemy siebie. Mitologia i bajki, religia i historia pełne są silnych archetypów matki i ciemnej matki – tej która rodzi i jest opiekuńcza, ale zarazem może być zła, karząca i niszcząca. Matka Natura przynosi nam ziarno i owoc, ale także klęski żywiołowe, daje nam życie i nas zabija. Na przestrzeni wieków boginie reprezentujące silne żeńskie archetypy były czczone i demonizowane jednocześnie. Podziwiano je i bano się ich. I tak to już jest z silnymi kobietami. Patriarchalna kultura, w jakiej przyszło nam żyć, zrobiła wiele, by zniszczyć siłę i pozycję kobiet, by zdemonizować ich wolę i niezależność. Rozpoznając, że siła kobiet wiąże się mocno z ich seksualnością – także seksualność stała się czymś nieczystym. Kobiety posłuszne i podporządkowane były wychwalane. Kobiety nieposłuszne, mające swoją silną wolę, kultywujące swoją seksualność, były potępione. Zrobiono z nich czarownice i zepchnięto w „otchłań,” z której już nigdy nie miały powrócić. Na zawsze miały pozostać tymi, które zamieszkują cień, tymi które związane są z mrokiem i złem. Ale tak jak Lilith, kobiety-czarownice się nie poddały. Nie poddały sie woli mężczyzn i Boga – kiedy trzeba niepokorne, zawsze niezależne i wyzwolone, nie zgodziły się także pozostać w cieniu.
Wieki temu czarownica stała się potężnym archetypem i na dobre zamieszkała w ludzkiej psyche. Czarownica posiada moce, jest wiedźmą – tą, która wie. Jest bezbożna, tajemnicza i niesamowita. Zajmuje marginesowe miejsce w społeczeństwie, jest nie do końca akceptowana, ale bardzo pożyteczna i potrzebna. Na obrzeżach społeczności, wypełnia zadania, których nikt inny się nie podejmie. Stygmatyzowana jako ta „Inna”, nie podpisuje sie pod ogólnie przyjętymi wartościami i czasami staje w opozycji do przyjętych reguł i zasad. Konformizm nie jest dla niej. Czarownica jest jak pierwsza kobieta, Lilith, przypomina nam, że nie da sie jednoznacznie opisać, nazwać i oswoić naszej prawdziwej kobiecej natury. Nie da sie okiełznać i ostudzić naszej pasji, uwięzić naszej seksualności, wbić nas w sztywne ramy czyjegoś zamysłu. Zawsze będziemy chciały przekraczać granice i zrzucać łańcuchy. Lilith to pierwsza feministka, czarownice to jej następczynie.
Powiadają, że Lilith to także pierwsza czarownica. Powstała z niesprawiedliwej decyzji Boga, z żalu i urazy księżyca i tęsknoty za ukradzionym mu światłem i z ciemnej, ale zarazem ognistej części nocy. Jak czarownica, żyje pomiędzy mrokiem i światłem. Związana z nocą, księżycem, wiatrem, wydaje się naturalną patronką czarownic. Jej domeną jest noc – czarownice świętują w nocy. Uaktywnia się w niektórych fazach księżyca – magia czarownic jest mocno z księżycem związana. Czarownice były znane z tego, że sprzedawały wiatr. Lilith i jej demoniczne siostry były patronkami sabatów świętowanych przez czarownice i jak czarownice – także spotykały się na szczytach wzgórz. I oczywiście Lilith lata – czasami używa skrzydeł, czasami miotły i skrzeczy niczym sowa w ciemnościach. Na sumeryjskiej tablicy trzyma sznur lub pierścień i różdżkę – przedmioty znane czarownicom. I oczywiście Lilith ma według mitów mordować nowo narodzone dzieci – o zgrozo, według mitów czarownice zjadają dzieci.
Obraz czarownicy jako starszej, brzydkiej kobiety nie jest aż tak bardzo stary. Przez wieki czarownice widziane były jako piękne, namiętne, uwodzące mężczyzn i dlatego niebezpieczne. Bano się zarówno ich uroku jak i uroków, drżano nie tylko przed ich czarami, ale także czarem. Lilith to pierwsza szkarłatna kobieta. Opuściła Raj nim Adam i Ewa zjedli owoc i odkryli wstyd, zanim zaczęli zakrywać swoją nagość liśćmi. Lilith pozostała bezwstydna i naga i nawet dumna ze swojej nagości. Do nas czarownic bogini mówi w swoim pouczeniu: „a na znak, że jesteście prawdziwie wolni, bądźcie nadzy w swoich rytuałach”. Lilith uwodziła na skrzyżowaniu trzech dróg – to miejsce związane z boginią Hekate, inną patronką czarownic. Dla starożytnych Greków, Lilith była faktycznie hebrajskim odpowiednikiem ich bogini czarownicy. Jak Hekate, Lilith posiada zwierzęta, które zostały powiązane z czarownicami i stały się chowańcami: czarne koty, sowy, węże. Według mitów Lilith była związana ze wszystkimi zwierzętami na świecie – brała wszak udział w ich stworzeniu, jest im matką. Czarownice znane są ze swoich związków z przyrodą i jej ciemnymi stronami. Lilith uwodzi mężczyzn i sprowadza ich na złe ścieżki. Razem z czarownicami – staje się projekcją, uprzedmiotowieniem ludzkiego pożądania i ludzkiego strachu w jednym. Dla mężczyzn stała się uwodzicielską czarownicą, dziką siłą kobiecej namiętności i potencjalnie czymś niebezpiecznym.
Dla kobiet Lilith jest mroczną częścią naszej psychiki, nieposkromionym cieniem w naszej osobowości – zbuntowanym wobec boga i zafascynowanym szatanem. Za jej przykładem, czarownice stały się kobietami nocy, podróżnikami po ciemnej stronie życia, tymi, które obcowały z demonami i diabłem, którego powiązano także z szatanem. Tak jak Lilith była żoną szatana, tak wierzono, że czarownice całowały ogon diabła podczas inicjacji, uprawiały seks z jego zwierzęciem – kozłem, posiadały znamię diabła na ciele, tańczyły i kochały się z nim podczas swoich sabatów. A diabłem było wszystko, co widziano jako złe lub czego nie akceptowano. Diabeł – Szatan był buntownikiem przeciwko systemowi i bożemu porządkowi. Lilith nie poddała się ani woli boga ani woli mężczyzny – też jest buntowniczką. Zamiast zaakceptować podrzędną wobec Adama rolę, wolała uciec i ryzykować karę boską. Chciała być sobą, być równą i była gotowa o to walczyć. Protest, niesubordynacja, niepodporządkowanie się Bogu powodują, że okultyści, magowie i czarownice, którzy sprzeciwiają się zinstytucjonalizowanym religiom, czują bliskość Lilith.
Lilith będzie naturalną patronką wszystkich uciśnionych, nie tylko kobiet, ale wszystkich ludzi potraktowanych niesprawiedliwie. Pokazuje nam swojego ducha wojowniczki i uczy, żeby się nigdy nie poddawać, by walczyć z krzywdą i niesprawiedliwością w swoim imieniu i dla innych. Lilith zagraża zastanemu porządkowi, prowadzi nas do zmiany. Daje nam determinację i siłę, by odciąć się od starego porządku, nie akceptować wygodnego, bezpiecznego życia w ograniczonej, tradycyjnej roli, jaką kobietom daje społeczeństwo zaprojektowane przez mężczyzn. Każe nam zaakceptować i podjąć wyzwania, nie bać się stanąć dumnie i głośno krzyknąć, co jest nie tak ze światem, każe nam wyjść z ciemności i sięgnąć po ukradzione nam światło księżyca. Nawet jeśli najpierw ta ścieżka ma nam przysporzyć kłopotów, nawet jeśli mamy początkowo być potępione czy wyśmiane, odtrącone, okryte wstydem – musimy być gotowe na opór ze strony starego patriarchalnego systemu. Nie musimy już dłużej zgadzać się na bycie ranionymi i poniżanymi. Życiorys Lilith mówi nam, że tak jak ona stała się królową, będąc niewolnicą – i my możemy zdobyć to, o co walczymy. Pewnego dnia wygramy naszą niezależność i wolność. Być może dlatego system boi się takich jak ONA.
Cytaty oraz znaczna część informacji są zaczerpnięte z książki „The Hebrew Goddes” [„Herbajska Bogini”] Rafaela Patai.