Jeszcze kilka lat temu słowa czarownica czy czary wywoływały obraz brzydkiej staruchy z kurzajkami na nosie w czarnym spiczastym kapeluszu, a przed oczyma stawały pająki, czarne koty, kociołek, miotła i zioła. Dzisiaj, słysząc te słowa, młode pokolenia zapewne pomyślą o Harrym Potterze, magicznych różdżkach i ognistych kulach energii, którymi łatwo załatwić wroga. Niektórzy słyszeli coś o Wicca w kontekście współczesnego czarostwa i jak to bywa z naturą ludzką, utkwił im w pamięci ten bardziej stereotypowy jej obraz – czarownice tańczące nago dookoła ogniska w czasie sabatu. Odkładając jednak tanią sensację na bok, odrzucając przestarzałe, choć ukochane stereotypy zastanówmy się, czym tak naprawdę jest Wicca.
Najczęściej słyszy się, że Wicca to religia czarownic, kult przyrody lub szerzej pojętej natury, ścieżka inicjacyjna i misteryjna oraz rzemiosło magiczne. Co stoi za tymi pojęciami?
Wicca – religia czarownic
Przeciwnicy Wicca często odmawiają jej statusu religii. Czy mają ku temu poważne podstawy – zapewne zależy to od definicji religii, której używają a jak wiadomo wybór definicji uwarunkowany będzie stosunkiem do Wicca osoby wybierającej. Jedna z najbardziej popularnych definicji religii mówi, że jest to system wierzeń i praktyk określający relację pomiędzy jednostką lub grupą jednostek a sferą sacrum czyli sferą boską. Stosunek ten manifestuje się w wymiarze doktrynalnym, jako wiara, w czynnościach religijnych jak np. rytuały i w w sferze społeczno-organizacyjnej objawiającej się w typie wspólnoty organizującej życie wyznawców, oraz w sferze indywidualnej duchowości jaką jest mistyczne doświadczenie.
Wiara jest tym co odróżnia Wicca od innych nurtów czarostwa, bowiem czarownica wcale nie musi wyznawać żadnej religii albo może wyznawać dowolną religię. Wicca natomiast ma swoje konkretne, specyficzne dla niej wierzenia i bogów. Choć dogmatów nie ma, choć wiccanie mają wolność w przeżywaniu rytualnego doświadczenia i interpretacje pomiędzy poszczególnymi wiccanami mogą się różnić to jednak jest pewien zbiór wierzeń wspólny, jeśli nie dla wszystkich, to przynajmniej dla zdecydowanej większości Wiccan. A wyjątki potwierdzają regułę. Wierzenia wiccan oparte są na przekazach starych religii i filozofii oraz na zdobyczach współczesnej myśli filozoficznej. Wierząc że wszystko jest ze sobą powiązane misternie splecioną siecią wzajemnych zależności, Wiccanie szukają tego co łączy poszczególne religie i kultury. Można więc w Wicca odnaleść elementy zarówno nauk hermetycznych, jak i szamanizmu: oba te nurty opierają się na postrzeganiu wszystkiego we wszechświecie jako energii będącej w ciągłym ruchu. Koncept, pod którym podpisują się także wiccanie. Można też w Wicca dostrzec elementy wierzeń starożytnego Bliskiego Wschodu i Egiptu, religii starożytnych Celtów i przede wszystkim Anglo – Saxonów. Mimo to Wicca jest samodzielną religią o odrębnej i odmiennej tożsamości. Jest czymś więcej niż sumą poszczególnych elementów, jest nową jakością. W centrum wiccańskiej wiary stoją Księżycowa Pani – Bogini Magii i Rogaty Bóg – Władca Życia i Śmierci. Można więc powiedzieć, że Wicca to religia dualistyczna, jednak wiccanie wierzą również, że wszystkie boginie to jedna bogini, a wszyscy bogowie to jeden bóg. Z kolei bóg i bogini też są jednością, czyli na najwyższym poziomie istnieje jedna siła boska, jedna boskość, która rozdziela się na boginie i boga, którzy na jeszcze innym poziomie rozdzielają się na wiele bogiń i bogów. Jedność w wielości i wielość w jedność. Jak widać Wicca posiada elementy panteizmu i politeizmu.
Najważniejszym elementem wiccańskiej praktyki jest rytuał. Oczywiście rytuały spotykamy nie tylko w sferze religijnej ale także w świeckim i prywatnym wymiarze naszego życia. Rytuał jest bowiem zbiorem ustalonych, usystematyzowanych i powtarzalnych czynności. Od mycia zębów co rano, do mycia zębów każdego wieczora, nasze codzienne życie jest w dużym stopniu zrytualizowane. Nasze życie religijne również składa się z rytuałów. Czynności rytuału magicznego niosą za sobą symboliczne znaczenie i często działają w sferze nie tylko świadomości, ale także podświadomości.
Misterium wiccańskie które leży w sercu wiccańskiego rytuału i stanowi o istocie Wicca. Ma za zadanie pomóc nam w nawiązaniu kontaktu z naszymi bogami. Rytuał Wiccański należy do sfery sacrum, odbywa się w świętej przestrzeni i świętym czasie, pomiędzy światami z daleka od profanum. Poprzez ustrukturyzowane gesty, słowa i narzędzia rytualne, również dzięki mocy i intencji w nie wkładanej nawiązujemy kontakt z wymiarem bogów, z sacrum.
Wspólnota jest bardzo ważna w Wicca choć stopień ważności różni się pomiędzy indywidualnymi wiccanami. Z jednej strony niektórzy wiccanie postrzegają całość Wicca jak jedno wielkie magiczne plemię, którego członkowie powiązani są więzami inicjacji i w którego obrębie są klany (linie inicjacyjne) i rodziny (koweny), a każdemu wiccaninowi należy się szacunek, miłość i zaufanie. Z drugiej strony zdarzają się wiccanie, którzy izolują się od reszty wiccańskiej społeczności i ograniczają miłość, zaufanie i szacunek tylko do osób ze swojego kowenu. Kowen jest bowiem podstawową 'jednostką organizacyjną’ w Wicca. To w kowenie odbywa się nauka i praktyka, w kowenie świętuje się esbaty i sabaty. Niektóre koweny są jak rodzina, inne są kółkiem wspólnych zainteresowań. W niektórych członkowie utrzymują poza rytualne kontakty towarzyskie i stają się przyjaciółmi, w innych czarownice spotykają się tylko w celach rytualnych. Tradycyjnie kowen nie powinien przekraczać liczby 13 członków ale w praktyce koweny są zazwyczaj mniejsze. Mała liczba członków bardziej pasuje do struktury kowenu i rytuału. Każdy kowen posiada pewną strukturę, choć nie jest ona zbyt rozbudowana. Na czele kowenu stoi arcykapłanka i arcykapłan (choć zdarza się że kowen jest prowadzony przez dwie osoby homoseksualne lub kogoś kto uważa że może prowadzić kowen samodzielnie). Arcykapłanka i Arcykapłan są pierwszymi wśród równych, co oznacza że kiedy trzeba, przyjmują rolę należną im z racji tego że są najbardziej doświadczonymi osobami w kowenie i zazwyczaj nauczycielami dla innych członków kowenu, ale równocześnie każdy w kowenie jest równie ważny i ceniony. Każdy ma ważną rolę do spełnienia i każdy ma wpływ na to jaka atmosfera będzie panowała w kowenie i jak silne będą rytuały. Kowen jest jak jeden organizm i każda indywidualna część tego organizmu jest tak samo ważna dla jego działania. Każdy bowiem kto jest członkiem kowenu jest zarówno czarownicą jak i kapłanką/kapłanem. Nie ma świeckich Wiccan. Po pierwszej inicjacji stajemy się kapłanami i choć aż do drugiego stopnia jesteśmy uczniami, to jednak możemy wykonywać większość rytualnych czynności(nie można inicjować innych) i jesteśmy prawdziwymi członkami rodziny. Różnice wynikają jedynie z doświadczenia.
Mamy więc w Wicca wiarę w to jak działa świat, wiarę w boga i boginię, mamy praktykę w postaci rytuału, który pozwala nam kształtować nasz stosunek ze sferą sacrum i kontaktować się z naszymi bogami, mamy też wspólnotę zorganizowaną w koweny na najbardziej podstawowym poziomie, a także w linie i tradycje. Mamy więc większość elementów wymienionych w definicji religii i możemy jednak śmiało uznać że Wicca to religia. Pozostał nam jeszcze jeden element – indywidualne przeżycie mistyczne. Rytuał dostarcza nam wiele mistycznych przeżyć, możliwe one są też w indywidualnej praktyce. Odbiór misterium, choć może się różnić pomiędzy indywidualnym wiccanami, każdemu daje to czego ten ktoś w danym momencie potrzebuje. W wicca mamy transem, głęboką medytację, momenty określane jako doświadczenie szczytowe (peak experience) i wiele innych. Trudno jest jednak pisać o indywidualnych mistycznych przeżyciach, nie wszystko można opisać słowami. A co oznacza że to religia czarownic? Zaraz do tego dojdziemy.
Kult przyrody/natury
Nazywana często kultem natury, przyrody lub płodności, Wicca jest uważana za religię naturalną, która pozwala swoim wyznawcom na życie bliżej przyrody i na głębsze zrozumienie mechanizmów władających naturą. To ostatnie, moim zdaniem odnosi się do całego czarostwa. Wiccańska praktyka faktycznie pozwala tym, którzy się jej oddają na świadome odnalezienie i odbudowanie swojego własnego miejsca we wszechświecie, połączenie z przypływami i odpływami energii która ten wszechświat napędza i świadome powiązanie się z wielką wszystko ogarniającą siecią istnienia. Wszystko to jest możliwe ponieważ Wicca mówi nam, że boskość jest w stworzeniu, także w nas a wszelkie stworzenie jest świętością.
Dla wiccan bogowie to archetypy i siły przyrody lub może lepiej powiedzieć, moce sprawcze oraz umysły stojące zarówno w przyrodzie jak i poza nią i kierujące jej mechanizmami. Bogowie Wicca są zarówno immanentni jak i transcendentni, czyli znajdują się zarówno wewnątrz stworzenia jak i poza nim. Tworzą z zewnątrz, ale stworzenie jest możliwe tylko dlatego, że wlewają swoją esencję w to stworzenie.
Wszystko jest przejawem i manifestacją intencji i energii boskiej. Tym samym bogowie są obecni w każdym najmniejszym elemencie tego stworzenia. Boska iskra znajduję się w kamieniach, roślinach, zwierzętach i w nas.
Jednym z ważnych elementów wicca jest uświadomienie sobie tej boskiej iskry, boskiego pochodzenia i najgłębszej istoty nas samych. Ale nie chodzi tu tylko o ludzi. Całe stworzenie jest przejawem boskiego umysłu i boskiej energii. Szacunek, poważanie i dbałość należy się więc całemu stworzeniu – honorując nature, oddajemy szacunek naszym bogom.
Kult przyrody, czy też natury przejawia się w rytuałach obchodzonych przez wiccan. Oprócz rytuałów okazjonalnych, które nawiązują do wybranej okazji i rytuałów przejścia jak inicjacje, wiccaningi (błogosławieństwa noworodków), wiązania rąk (śluby wiccańskie) i pogrzeby, wiccanie obchodzą także rytuały księżycowe zwane Esbatami i rytuały Koła Roku zwane Sabatami. Esbaty odprawiane są zazwyczaj około 13tu razy w roku, w czasie pełni i czasami nowiu księżyca. Sabaty obchodzone są 8 razy w roku i wytycza wiccański rok obrzędowy. Odprawiane w czasie, kiedy Koło Roku przechodzi z jednej pory w drugą lub w czasie ważnych dla naszej planety wydarzeń astronomicznych jak przesilenia i równonoce Sabaty pokazują nam cykliczność trwania, cykliczność zmian przyrody, cykliczność życia, śmierci i odrodzenia. Świętując sabaty obserwujemy i przeżywamy zarówno zmiany w otaczającej nas rzeczywistości – zewnętrznej naturze, jak i zmiany w nas samych i w naszej wewnętrznej naturze. Obserwacja i doświadczanie tych zmian pozwala nam na głębsze zharmonizowanie się z nimi, głębsze ich zrozumienie i głębsze poczucie jedności. Świętując rytuały zbliżamy się do naszej planety Ziemi, Księżyca i Słońca, do żywiołów Powietrza, Ognia, Wody i Ziemi. Poznajemy ich nature, ich wpływ na nasze życie i coraz bardziej je doceniamy.
Ścieżka inicjacyjna i misteryjna
Aby zostać wiccaninem trzeba być inicjowanym. Prawdopodobnie dlatego mówi się o Wicca jako o religii elitarnej. Ale ta elitarność Wicca jest dziwną elitarnością. Z jednej strony to prawda, że tylko osoba inicjowana może się określać mianem wiccanina, z drugiej strony wiccaninem może zostać każdy kto tego bardzo chce, znajdzie kowen i jest gotowy ciężko nad sobą pracować i uczyć się magicznego rzemiosła. Ściężka Wiccańska często wydaje się osobie zainteresowanej łatwa, piękna i pełna światła, a rzeczywistość może zaskoczyć młodych wiccan, gdy kiedy przyjdzie co do czego okazuje się, że Wicca każe nam poznać i zmierzyć się także z naszymi ciemnymi stronami, a bogowie będą stawiać przed nami przeszkody trudne do pokonania. Czasami może być bardzo ciężko.
Historia zna dużo przypadków kiedy Wicca okazała się zbyt trudną ścieżką dla nowo inicjowanych wiccan. Dlatego mówi się, że choć wiccaninem może stać się każdy, to jednak Wicca nie jest dla wszystkich. Oczywiście to od nas samych zależy czy jest dla nas czy nie.
W dzisiejszych czasach istnieje wiele osób, którym odpowiadają założenia Wicca i to co wyczytali w książkach o wiccańskich przekonaniach, wierzeniach i praktykach. Wicca wydaje się im ich naturalną religią i często tacy ludzie przyswaja sobie nie tylko wierzenia ale także i nazwę, określając siebie wiccanami. Ten naturalny ludzki odruch spotyka się z wielką niechęcią ze strony wiccan inicjowanych. Ta niechęć powoduje z kolei, że osoby określające się wiccanami, a nie mające inicjacji maja za złe inicjowanym, że nie chcą się dzielić swoją nazwą lub że wywyższają się. Choć w przypadku niektórych wiccan może to być prawdą, to jednak u podstawy tej niechęci są całkiem poważne i praktyczne powody. Wicca jest bowiem ścieżką misteryjną, a misterium jest objęte przysięgą milczenia. Podczas gdy z innymi inicjowanymi wiccanami można o misteriach rozmawiać bez ograniczeń, to z osobami nieinicjowanymi niestety już nie można. Kiedy więc taka osoba nieinicjowana określa się wiccaninem, a osoba inicjowana założy że skoro rozmawia z wiccaninem to na pewno inicjowanym, może dojść do złamania przysięgi. Poważnych powodów jest oczywiście więcej i wynikają one z samej natury inicjacji.
Podobnie jak w system masonerii, misteriach eleuzyjskich czy w kulcie egipskiej Izydy, wiccanie maja trzy stopnie wtajemniczenia, które są widziane nie tylko jako kolejne stopnie misterium, ale także jako kolejne stopnie rozwoju duchowego. Choć trzeba zaznaczyć że zdarzają się linie-wyjątki, które nie przykładają wagi do rozwoju duchowego i widzą inicjacje tylko w kategorii samego misterium. W tych liniach gdzie inicjacja rozpatrywana jest także jako rozwój duchowy, kolejne fazy inicjacyjne odpowiadają trzem stopniom znanym z systemu średniowiecznych cechów. Umownie można więc je nazwać za średniowiecznym przykładem stopniami: ucznia, czeladnika i mistrza. Pierwszy stopień inicjacji wprowadza nas we wspólnotę wiccańską jaką jest kowen, linia i cała wicca. Inicjacja pierwszego stopnia łączy nas z innymi wiccanami, a także z naszymi wiccańskimi przodkami. Inicjacja ta daje nam też możliwość zostania uczniem i pobierania nauki w kowenie a także otwiera nas na nowe możliwości i dary jakie dostajemy od bogów.
Rzemiosło magiczne
Wicca to religia czarownic a czarownica jak wiadomo to ktoś kto czyni czary czyli zajmuje się magią i tak się składa, że magia jest bardzo ważną częścią Wicca. Wiccanie wierzą że człowiekowi dana jest moc i możliwości aby kształtować otaczającą nas rzeczywistość za pomocą i według jego woli. Tradycyjnie, choć nie koniecznie prawdziwie, magię rozdzielono na tą wysoką i tą niską. W rozumieniu przeciętnego człowieka ta pierwsza kojarzy się z magią ceremonialną, rytualną, magią zmieniającą i rozwijającą naszą świadomość. Oprócz tego wiąże się ją z magią astronomiczną, a także magią związaną z przywoływaniem istot duchowych i wykorzystywaniem ich do własnych celów. Magia niska natomiast kojarzy się zazwyczaj z magią ludową, kuchenną, zaklęciami praktycznymi, magią sympatyczną, magią bardziej przyziemną uprawianą nie przez wielkich magów ale prosty lud. Choć rozróżnienie to nie działa na każdym poziomie to jednak w wicca mamy oba te rodzaje magii – magia rytualna nastawiona jest na zmianę naszej świadomości tak, aby kontakt z bogami stał się możliwy a nasza percepcja się poszerzała. Magia ludowa, zaklęcia i praktyczne czary stosuje się po to, aby osiągnąć upragnione cele, pomóc komuś, uzdrowić, coś zyskać itp. Wiccański rytuał korzysta zarówno z praktyk magicznych magów ceremonialnych jak i magii ludowej albo praktyk szamańskich.
Misteria i rozwój duchowy idą w parze nie tylko ze sobą, ale także ze zdobywaniem tych magicznych umiejętności i tutaj znowu przychodzi do głowy porównanie stopni wiccańskiego wtajemniczenia do stopni średniowiecznych cechów rzemieślniczych: ucznia, czeladnika i mistrza. Rzemiosło wiccańskie jest prawdziwie rzemiosłem. Porównanie działa na nie jednym poziomie. Ucząc się praktyki wiccańskiej zdobywamy wiedzę i umiejętności, potrzebne do umiejętnego przeprowadzenia zarówno silnego energetycznie, magicznego rytuału jak i rzucania zaklęć. To ostatnie brzmi nieco złowieszczo i wielu osobom kojarzyć się będzie negatywnie z magia destrukcyjną, od razu przynosząc na myśl skojarzenia z czarną magią. Dla wiccan magia nie jest ani czarna ani biała.
Magia to energia i tak jak prąd sama w sobie jest neutralna. To, jak jest wykorzystana, czy w służbie dobru czy złu zależy od nas. Tak samo jak prąd może być pomocna lub niebezpieczna kiedy nie wiemy jak się z nią obchodzić lub chcemy jej użyć w niecnych celach.
Tak jak prąd, może zabić albo ogrzać tak i magia może zaszkodzić lub pomóc. Wiccanie mają jednak jedną zasadę etyczną, która brzmi „Gdy krzywdy nie wyrządzasz, czyń podług swej woli”. Zasada ta jest bardzo trudna zasada do osiągnięcia i powoduje, że większość wiccan zastanowi się naprawdę dogłębnie nad tym, czy jakiekolwiek ich akcje a szczególnie akcje magiczne, czary nie zaszkodzą nikomu.
Wicca to poważna religia, która daje swoim wyznawcom głębokie poczucie bycia częścią boskiego stworzenia i harmonii z tym stworzeniem, poczucie silnej wspólnoty, wiedzę i umiejętności, które pomagają poznać samego siebie, żyć świadomie oraz świadomie kształtować wewnętrzna i zewnętrzną rzeczywistość. Wicca daje nam również kontakt z sacrum i bogami. Jest to też najszybciej rozwijająca się religia na zachodzie, zdobywająca coraz większą popularność. Co więc z tymi starymi stereotypami i sensacjami, jakie ją otaczają? No cóż, kurzajki na nosach też się zdarzają, choć na szczęście nie za często, a kapłanki mogą być starszymi kobietami, choć młodych pięknych kapłanek definitywnie nie brakuje. Bez względu na wiek i wygląd kochamy nasze miotły i kociołki oraz koty. Używamy ziół i z przyjemnością nosimy spiczaste kapelusze, choć może nie na co dzień. Posiadamy też magiczne różdżki i tańczymy nago przy ogniskach.
I jak tu nie kochać czarownic 😉 ?